บ้านเฮา

กระเทียม สุดยอดอาหาร มากมายคุณค่าของสมุนไพร  ช่วงนี้กระเทียม กำลังออกใหม่ ราคาไม่แพง เราจะเห็นมีกระเทียมสดใหม่ขายอยู่ทั่วไป แม้เราจะหากกระเทียมปลอดสารเคมียากสักหน่อย แต่ก็พอจะหาได้ จากตลาดสีเขียว ตลาดเกษตรอินทรีย์ และในบ้านของเราเอง ปลูกในกระถาง แม้อาจพอที่จะรอกินเป็นหัวกระเทียม แต่เราจะได้ใบกระเทียมมากิน ใบกระเทียมเป็นอาหารได้    ปลูกในสวนเล็กๆ มีใบเก็บใบมากิน มีหัวก็เก็บมากิน เก็บไว้เป็น"เจื๊อ"(คำเมือง เก็บไว้เป็นพันธุ์ปลูกต่อ) นอกจากเป็นอาหาร เป็นยาสมุนไพรได้ทั้งยาภายนอกและภายใน เป็นน้ำกระสายยาด้วย และพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์สุขภาพ หากเราเก็บมาตอนที่ยังสดใหม่อยู่ ก็นำมาผึ่งไว้ในครัวหรือใกล้ห้องครัว เอาไว้ทำอาหาร    ©สุภฎารัตน์

ม่วงขาวกระจายสวย เื้อื้องสายน้ำผึ้ง ปีนี้  มีบานสวยให้ชื่นใจหลายช่อ สีสวยหวานละมุนตา อาหารใจ ปลูกง่าย สวยเย็นตา ©สุภฎารัตน์                                                                                                                                        

เคยเรียกมาตั้งแต่เด็ก ว่า "ผักฮ้วน" แต่เดี๋ยวนี้มักเรียกกันว่า "ผักฮ้วนหมู"        บ้างก็ว่า มันเหมือน"ไส้" หมู ซึ่งภาษาคำเมือง คำว่า "ฮ้วน" หมายถึง "ไส้" แต่ไม่ว่าอย่างไร ช่วงนี้ หน้าร้อนนี้ มีดอกออกมาให้กินกับตำมะม่วงแล้ว และต้องเป็นตำมะม่วงสูตรพื้นเมืองเท่านั้นจึงจะ "ลำขนาด"       ไม่แน่ใจว่า...

มะหลอด ผลไม้พื้นเมือง อีกชนิด ที่ำกำลังหายไป จำได้ว่าตอนเป็นเด็ก ในสมัยนั้น มะหลอด หรือบ่าหลอดในภาษาคำเมือง เป็นของกินหน้าร้อน  ถ้าเปรี้ยวก็เอามา "โซ๊ะ" ปลาร้า ถ้าหวานก็เอามา "กิ๊ก" (หยิบมาลูกหนึ่งมานวดเบาๆให้นิ่มๆ) จะทำให้ลดความฝาด จากนั้นก็เอามากินได้เลย  มะหลอดเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง บางบ้านทำร้านให้มะหลอดเกาะเกี่ยว เหลือพื้นที่ใต้ต้น เป็นที่นั่งเล่นได้ บางบ้านปลูกไว้ประตูบ้าน กลายเป็นซุ้มประตู (บ่าหลอด เป็นคำเมืองล้านนา เวลาเรียกผลไม้มักขึ้นต้นด้วยคำว่า...

ดอกเก็ดถวา กำลังเริ่มออกดอก เป็นสัญญาณของปี๋ใหม่เมือง    สีขาว กลิ่นหอมเย็น ช่วยผ่อนคลาย   ในบ้านมีสองต้น ออกดอกมากที่สุด คือช่วงสงกรานต์ ปี๋ใหม่ นับเป็นพืชหอม เป็นสปาในบ้าน  ปลูกไม่ยาก เพียงต้องระวัง ช่วงหน้าแล้ง มักจะมีเพลี้ยดำๆ เกาะเต็ม ต้องหมั่นตัดแต่งกิ่ง ดอกขาวของเก็ดถวา เริ่มชูช่อ ช่วยให้เรารู้สึกสงบ    

สมัยก่อน เคยหมกมันแก๋ว(ภาษาคำเมือง)เวลาผิงไฟหน้าหนาว แต่พอมาอยู่ในเมือง ก็พบเห็นการขายมันปิ้งอยู่ทั่วไป และแล้วก็มาถึงยุคที่มันปิ้งขาย เริ่มหายไปจากเมือง ก่อนอื่นขออธิบายก่อนเจ้า คำเมืองล้านนา จะเรียกมันเทศ ว่า "มันแก๋ว" ซึ่งจะพ้องกับคำว่า "มันแกว" แต่มีความหมายต่างกันมาก มันแก๋ว คือ มันเทศ ในภาษาไทยกลาง มันแก๋วละเวก คือ มันแกว ในภาษาไทยกลาง หมก หมายถึง การเผากลบด้วยขี้เถ้า   แม่อุ้ยนั่งขายมันปิ้ง กล้วยปิ้่ง  ย่านกาดหลวง จะอยู่สี่แยกถนนราชวงค์ตัดกับถนช้างม่อย ก่อนที่เราจะเดินต่อไปอีกหน่อยก็ถึงกาดหลวง ขออนุญาตถ่ายภาพ...

ภาษาเหนือ เรียกว่า บ่ะมู่ -บ่ามู่ แต่ละท้องถิ่นเรียกไม่เหมือนกันค่ะ เป็นประเภทหัวมัน มีให้กินหน้าหนาว  ชื่อวิทยาศาสตร์   Dioscorea pentaphylla L.    เป็นพืชที่มีหัว แต่ไม่ใช่จากใต้ดิน         ตอนแรกไม่แน่ใจว่าเป็น Dioscorea pentaphylla L.  เพราะคล้ายกับ Dioscorea bulbifera  L.       ...

(update)ข้าวหนุกงา ของอร่อยสำหรับหน้าหนาวบ้านเฮา เป็น งาคลุกข้าวเหนียว หอมมัน อร่อย มีประโยชน์ต่อสุขภาพ งาที่นำมาทำข้าวหนุกงา คืองาขี้ม้อน หรืองามน หรือคนดั้งเดิม เราจะเรียกว่า งา ก็หมายถึงงาขี้ม้อนโดยอัตโนมัติ  ชื่อสามัญ : งาขี้ม้อน (perilla) ชื่อวิทยาศาสตร์ : Perilla frutescens วงศ์ : Lamiaceae ส่วนงาดำ ,งาขาว/งาหม่น(ภาษาเหนือ -หมายถึงงาที่ไม่ใช่สีขาว...

update ภาพดอกเกาลัดไทยค่ะ  ถ่ายจากต้นเล็ก ที่ตอนกิ่งมาไม่นานนี้เองค่ะ           สีดอกจะออก ชมพู              แม้จะมีดอกมาก แต่บางครั้งก็ไม่ติดผล ช่วยกันลุ้นให้ติดผล จะได้ถ่ายภาพมาฝากอีกค่ะ   ติดผลแล้ว   ช่วงนี้ เริ่มสุกแล้วค่ะ ©สุภฎารัตน์

ส้มกัมควอท (Kumquat) ต้นนี้ เป็นแบบผลทรงรี ซื้อมาต้นแรกเมื่อสี่ปีก่อน เพราะติดใจจากการได้ชิมรสของส้มกัมควอทโครงการหลวง   แรกๆที่ซื้อมาต้นละ 500บาท ใส่กระถาง ประคบประหงมปลูกแบบไม่มีความรู้ ได้ผลค่อนข้างดก จากสีเขียวเป็นสีเหลือง เหลืองส้ม เดินที เก็บกินที ถ้าเริ่มเหลือง รสจะเปรี้ยวหน่อย   แต่รอสักหน่อย ก็จะได้รสหวานเพิ่ม ตอนนี้ เท่าที่เห็นมีขายต้นละ 100-300 แล้วแต่ขนาด ปกติร้านขายต้นไม้จะมีลูกดกเต็มต้น ให้เราอยากซื้อ ส่วนเราจะปลูกออกผลอย่างไรก็ต้องค่อยเรียนรู้ มีมากก็แบ่งปันได้มากหน่อย มีน้อยก็แบ่งน้่อย  ลำแต๊ๆ

คำเมืองเรียกว่า "ผักข้าว" แต่คนทั่วไปจะเรียกว่า "ฟักข้าว" ตามข่าวงานวิจัยที่มีมากมาย ด้วยประโยชน์สารพัด  โดยเฉพาะ ไลโคปีน เคยเขียนสกู๊ปข่าวฟักข้่าว ซึ่งเป็นงานวิจัย มาเมื่อหลายปีก่อน  และมาปีนี้ก็เขียนอีกเรื่อง ซึ่งทั้งสองครั้งที่เขียนเป็นงานวิจัยของอาจารย์คณะเภสัช มช. ส่วนตัว ชอบสีของฟักข้าวมาก ยอดอ่อนเอามาแกงก็อร่อย    ทดลองปลูกที่บ้าน กำลังโต มีสองต้น ยังไม่มีภาพมาอวด   ฟักข้าวมีหลายพันธุ์ ต้องรอดูผลจะรู้ว่า พันธุ์ใดที่ชาวบ้านให้มา แต่มีภาพถ่ายของชาวบ้าน ที่ส่งเสริมการปลูกต้นฟักข้าว มาฝาก   หวังว่าสักวันจะมีดอกผลของต้น...

ปัจจุบันถึงหน้าหนาวเมื่อใด หมู่บ้านใดผิงไฟ ก็จะมีข่าวว่า ชาวบ้านประสบภัยหนาว ต้องออกมาผิงไฟกันหนาว เพราะขาดแคลนผ้าห่ม ซึ่งก็เป็นทั้งความจริงและทั้งไม่จริง                 ความจริงคือชาวบ้านบางส่วนเครื่องกันหนาวไม่พอจริงๆ ต้องการความช่วยเหลือจริงๆ ส่วนไม่จริงคือ ชาวบ้านอาจมีหรือมีไม่พอ หรือมีพอ แต่ยังมีการก่อกองไฟ ผิงไฟให้คลายหนาว เสน่ห์ของกองไฟยามเช้า เป็นบรรยากาศหน้าหนาว พ่ออุ้ยแม่อุ้ยลูกหลานล้อมวงผิงไฟ มองไกลออกไปท้องทุ่งบนดอยมีหมอกมีควัน...