บ้านเฮา

หลายปีก่อนไปวัดจันทร์ พบเห็นข้าวเบ๊อะ ที่ชาวบ้านเอามาถวายพระ แม้จะเป็นข้าวเบ๊อะ เหมือนกัน แต่ไม่เหมือนกัน แต่ละคนเหมือนคนละเมนู  พี่น้องวัดจันทร์ที่เป็นศรัทธาพีน้องชาวกะเหรี่ยง เลื่อมใสในพระพุทธศาสนา ทุกวันพระคือวันหยุด  ต่างทำ "ข้าวเบ๊อะ"มาถวายพระ มากมายนัก จำนวนถ้วยแกงเท่ากับชาวบ้านที่มาวัดเลยทีเดียว ข้าวเบ๊อะ เป็นแกงเหมือนเป็นข้าวต้มที่ใช้เครื่องแกงและ ใส่ผัก ใส่เนื้อตามต้องการตามที่ชอบหรือเท่าที่มี ด้วยความหวานหอม ของข้าวดอย ยิ่งทำให้แกงเบ๊อะยิ่งอร่อย นานหลายปี มาถึงปีนี้ได้ไปที่ อมก๋อย บ้านยางเปา เพื่อนพาไปพักคนรู้จักที่เสมือนญาติ แม่น้ำต๋อม สายน้ำหนึ่งในอมก๋อยที่ผ่านกลางตัวเมือง เกือบหกโมงเย็น อากาศหนาวมาก แม่อุ้ยผิงไฟคลายหนาว(ขอใช้ภาพเบลอนะคะ) ตกกลางคืน...

งามแต๊ๆ ยามคืนลอยกระทง มองน้ำงาม มองพระจันทร์สวยกระจ่าง กาลเวลาจะเปลี่ยนไปอย่างไร สายน้ำในค่ำคืนยี่เป็ง ยังคงทำหน้าที่จุดประกายความหวัง ให้เราได้ทำบุญ ขอบคุณและอธิษฐาน หลายปีก่อน ข้าเจ้าจัดรายการวิทยุ เป็นรายการสด จากริมน้ำปิงค่ำคืนยี่เป็ง และในการสัมภาษณ์ผู้คนที่มาลอยกระทง ได้พูดคุยกับแม่อุ้ยที่มาขายกระทงริมน้ำปิง ยังความประทับใจมาจนทุกวันนี้ คำอู้จ๋าของแม่อุ้ย สื่อให้รู้ถึงความสุข ของงานยี่เป็ง แม้ยุคสมัยจะเปลี่ยนแปลง การทำหน้าที่ของประเพณีและผู้คนเป็นวิถีของการสืบทอด เมื่อได้บอกเล่าเรื่องราวแต่อดีต เหมือนทำหน้าที่แทนเสียงของแม่น้ำ ทำหน้าที่บอกเล่าแทนกาลเวลา แม่อุ้ยย้อนความหลัง ครั้งเป็นเด็กๆ เติบโตมาข้างน้ำปิง...

ช่วงนี้ถ้ามีโอกาสเดินทางไปไหนมาไหน เราจะพบกับบรรยากาศของงานบุญสำคัญ คือวันออกพรรษา งานสลากภัต งานกฐิน ผ้าป่า และเทศกาลลอยกระทง เป็นช่วงม่วนใจ๋ของการทำบุญ วันศีลวันตานและงานปอยของศรัทธาหมู่เฮา เมื่อครั้งยังเด็ก ข้าเจ้าอยู่กับอุ้ย อยู่ในหมู่บ้าน คนบ้านเราสมัยก่อน ให้ความสำคัญกับวันศีล วันตาน(วันทำบุญ งานบุญ) และงานปอยมาก มีส้มโอลูกงามก็คิดถึงวัด มีกล้วยอ้อยก็คิดถึงสลาก มีดอกไม้ก็คิดถึงการเอาทำสวยดอกไปวัด มีมะพร้าวก็คิดถึงการทำขนมไปวัด มีหน่อไม้ดอง มีไก่มีหมู มีผัก ก็คิดถึงการทำห่อนึ่ง...

ใครที่ชอบมาแอ่ว มาไหว้พระในพื้นที่ภาคเหนือ ก็จะพบว่า ในเขตเมือง จะมีวัดอยู่ใกล้ๆกัน และหากไปนอกเมือง ก็จะพบว่า มีวัดอยู่บนเขาหรือเนินเขา มีเรื่องเล่า ประวัติความเป็นมาแต่อดีต ให้่เราได้รับทราบ ได้เห็นคุณค่า เกิดความศรัทธา วันนี้เราไปแอ่ว ไปไหว้พระที่เมืองน่าน และมีโอกาสที่จะแวะวัดในเขตจังหวัดแพร่ ระหว่างเส้นทางไปเมืองน่าน ขึ้นไปกราบวัดพระธาตุช่อแฮ ขันดอกบูชา   ชอบช่อดอกเก็ดถวานี้มาก แม่อุ้ยที่วัดบอกว่า ไม่ว่าช่อดอกแบบไหน บูชาได้ ตามสะดวก (10บาท) ช่อนี้สวยมากๆ แต่เสียดายถ่ายภาพไม่สวย มีภาพเดียวเีสียด้วย เมื่อจะเวียนเทียน เขาจะมีป้ายบอกให้เวียนขวาองค์เจดีย์ เพราะเวลาเข้าไปจะมีทางเข้า...

"เมืองงายไปง่าย" คือป้ายบอกให้อุ่นใจ ครั้งเดินทางไปเยี่ยมสวนเกษตรเมืองงาย และก็พบกับกล้วยไม้แสนสวย สวนเกษตรเมืองงาย เป็นโครงการในพระองค์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ ตั้งอยู่ที่ตำบลเมืองงาย อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ อากาศหนาวเริ่มมาเยือนบวกกับ ความเป็นเมืองไม้ของสวนเกษตรเมืองงาย ทำให้ ดอกไม้ที่พบเห็นสวยสดงดงามยิ่งนัก   สวยมากมาย บานสะพรั่ง ช่องาม งดงามทุกช่อ   เวลาไปเที่ยวชมสวนดอกไม้ ถ้าไปกันหลายคน ต้องตั้งสติเข้าไว้ ไม่งั้นเพื่อนจะเต็มจอ มาถึงบ้าน เอ๊ะ ทำไมภาพดอกไม้เพียวๆ มีน้อยจัง เฮอๆๆ นี่เป็นส่วนหนึ่งของความสวยงามของสวนเกษตรเมืองงาย ในโครงการสมเด็จพระนางเจ็าฯ "เมืองงายไปง่าย" จริงๆ คอนเฟิร์รรรรรรรม ©สุภฎารัตน์

หน้านี้ สมอไทย กำลังมีผลแก่ให้เราได้นำมากินเป็นสมุนไพร เป็นอาหาร สรรพคุณนานัประการ และเป็นหนึ่งใน ตรีผลา พ่ออุ้ยแม่อุ้ยในสมัยก่อน เอามากินกับข้าว ด้วยรสฝาด เปรี้ยว การกินกับข้าวเหนียว เหมาะกับรสการกินของคนสูงวัย แต่ปัจจุบัน ได้รับความนิยมมาก นำมาแปรรูป มาทำเป็นยา เป็นน้ำสมุนไพร เป็นชา เป็นผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ คำเมืองเรียกสมอไทย ว่า  "บะนะ" บ่ะ ออกเสียงสั้น ในภาษาคำเมือง แต่พอไปค้นข้อมูลพบว่า...

ปลูกเชอรี่สเปน เพราะคิดว่าน่าจะดูแลง่าย และก็จริงปลูกง่าย มีดอกมีช่อ แต่ก็ลุ้นให้ิติดผล เพราะปีที่แล้ว มีดอกแต่ไม่มีผล เชอรี่สเปน ชื่อวิทยาศาสตร์  Malpighia emarginata ไทยเราเรียก เชอรี่สเปน แต่ภาษาอังกฤษ เรียก Barbados cherry ไม่ทราบที่ไปที่มาของชื่อ ว่าทำไปตั้งชื่อว่า เชอรี่สเปน พอไปค้นดู ก็มีข้อมูลว่าเป็นพืชพื้นถิ่นของTrinidad และเดินทางต่อไปที่นั่นที่นี่ จนมาถึงไปไทยเรา ดอกสวยมาก ชมพูแจ่มแจ้งจัดจ้าเสียจริง เขียวๆ รอวันสุก ไม่กี่วันสุกแล้ว เป็นผลไม้ที่โตเร็วสุกเร็ว เริ่มจะสุกแล้ว เก็บกินได้...

“ไปแอ่วหาพ่ออุ้ย....แม่อุ้ย...แม่ป้า..แม่อา...เปิ้นว่าไม่สบาย” ประโยคนี้ เรามักได้ยินได้ฟังเสมอ เมื่อมีคนป่วยในหมู่บ้าน ก็จะมีการชักชวน บอกกล่าวกันให้ไปเยี่ยมไปหา                 การเยี่ยมผู้ป่วยเป็นวิถีปฏิบัติในหมู่บ้าน เมื่อเราทราบว่าใครป่วย ก็จะบอกต่อๆ กันไป เริ่มจากบอกต่อในหมู่ญาติพี่น้อง ขยายต่อถึงใกล้ชิด และบอกกับคนอื่นๆ  หากมีอาการป่วยหนัก ก็มักจะบอกต่อกันเป็นนัยๆ ว่า “พ่ออุ้ย...ไม่สบาย นอนอยู่”  “เปิ้นลุกบ่ได้” “ไปโฮงยามาล่ะ ปิ้กมานอนที่บ้าน”นั่นก็หมายถึง เราควรรีบไปเยี่ยม                 การเยี่ยมผู้ป่วย จึงเป็นยาใจ...

ท้องฟ้ามักมีเวลาสวยเสมอ  ยามฝนจะตก ยามแดดแรงๆ สีสันของฟ้า เคยเป็นแหล่งจินตนาการของเด็ก ในยุคเก่าๆ แต่เมื่อเวลาผ่านไป สายตา ความคิดจิตใจของเด็ก ถูกจำกัดในกรอบสี่เหลี่ยมของจอเทคโนโลยี่ อย่าว่าแต่เด็กเลย อย่างเราๆ ท่านๆก็เช่นกัน แม้ในจอจะให้สีสันของท้องฟ้า สวยได้ทุกยาม แต่หากเราได้เงยหน้ามองฟ้าหาจินตนาการด้วยตนเอง นั่นแหละเราจะพบความต่าง จำได้ว่า ตอนลูกเล็ก พาลูกไปบ้านยายที่เชียงราย ลูกบอกว่าชอบบ้านยายที่เชียงรายมาก "เพราะกลางคืนมีดาวเยอะแยะ"   หน้านี้้ฟ้าสวยจริงๆ เมฆหน้าฝนจะบอกว่า ฝนจะมา ในจะตก และฝนไม่ตกที่บ้่านเรา อาจตกที่โน่นที่นี่ สมัยก่อน ดูท้องฟ้า พยากรณ์ได้ด้วยตนเอง ยังชอบที่จะคิดว่า เมฆก้อนนั้น...

"ของขวัญจากแก้ว" เป็นชื่อจริงที่ไม่เป็นทางการ ชื่อจริงคือ "ของขวัญ" ชื่อเล่น ว่า "ขวัญ" เช้าวันหนึ่ง ได้ยินเสียง"ดอกแก้ว" แมวที่บ้านกระโดดขึ้นบนข้างหน้าต่าง มีเสียงกุกกักๆๆ ก็พบเห็นเรื่องที่ไม่คาดคิด "ดอกแก้ว" คาบอะไรไว้ในปาก รีบออกไปดู ปรากฎว่าเป็นลูกแมว ตัวเล็กมาก ยังไม่ลืมตา มีแผลมีเลือดด้วย  อะไร แก้ว(ชื่อเล่นดอกแก้ว) เอาแมวมาให้หรือนี่ เอาไงดี แม่มันคงมาคลอดแถวๆนี้ แต่ก็ไม่รู้จุดไหน ในที่สุดก็ไป รพ.สัตว์ มช....

มีหลายท่านถามมา ว่าเกาลัดไทย กินอย่างไรก่อนอื่นต้องบอกกันก่อนว่า ไม่ได้เชี่ยวชาญเรื่องเกาลัดไทย แต่ปลูกที่บ้านมาหลายปี ดูดอกดูผล ก็ชอบมาก บางปีช่วยกันกับเพื่อน ตอนกิ่ง แล้วเพื่อนก็ไปปลูกที่วัด บางปีทำเอง ได้ไม่กี่ต้น ใครขอก็ให้  พอมีผล ก็ต้มเอาไปแจก ถ่ายภาพ ดอกบ้าง ผลบ้าง เหตุฉะนี้ จึงมีคนถาม ครั้งแรกที่ไ้ด้กินเกาลัดไทย ตอนนั้น ที่บ้านยังไม่มีดอกไม่มีผล ไปบ้านเชีียงราย ผ่านมากาดแม่ขะจาน ก็มีชาวบ้านต้มเอาขาย ถามดู แล้วก็ซื้อมากิน ก็อร่อยได้ใช้ สำหรับคนที่มีพื้นฐานของกินลูกก่อ...

คำเมืองเรียก "ดอกสลิด" คำไทย เรียก "ดอกขจร"  ไม่รู้มีที่มาของชื่อหรือเปล่า  คำว่า "สลิด" คำเมืองหมายถึง "จริตจะก้านมากกว่าปกติ" "ดัดจริต" เป็นกิริยาของบุคคล คล้ายๆออกแนวเจ้าชู้ หรือมารยาหญิง มักเป็นคำเหน็บแนม หรือคำ"เกือบ"ด่า  หรือ  ด่า  นั่นแหละ เช่น สาวชอบแ่ต่งตัว ชอบเที่ยว เจ้าชู้ ก็มักเรียกว่า "แม่ญิงสลิด" ถ้ามีคำอื่นมาต่อท้าย ก็ยิ่งเพิ่มดีกรีที่กล่าวว่า เช่น...