บ้านเฮา

ดอกไม้หน้าร้อน สีสันสวยงามนัก สีเจิดจ้าท้าแสงแดด กระตุ้นสายตาให้เราได้ชื่นชม ระหว่างเส้นทาง ข้างถนน บ้านเราตอนนี้มีดอกไม้หลากสีให้ชื่นชม เช่น ดอกฝ้ายคำ ดอกเหลืองปรีดียาธร ดอกชมพูพันธุ์ทิพย์ ดอกยี่โถ ดอกเฟื่องฟ้า รวมทั้งดอกคูนที่เริ่มผลิดอกตูม ยิ่งใกล้สงกรานต์ ก็ยิ่งมีดอกหลากสีให้ชื่นชมมากขึ้น โดยเฉพาะดอกเอื้อง การปลูกไม้ดอกไม้ประดับ เป็นความนิยมของชาวบ้านเรามาแต่อดีต ทั้งเพื่อปลูกดอกไปวัด หรือใช้ในพิธีกรรม รวมทั้งการปลูกเพื่อความสุข ตามความชื่นชอบ แม้ว่าจะมีการนำดอกไม้บางชนิดมาทำอาหาร แต่ดอกไม้เหล่านั้นปกติจะไม่ใช่ดอกไม้ประดับ...

การไปกิ่วแม่ปานหลายครั้ง ต่างเดือนต่างฤดู อาจมีไม้บางสีต่างกัน แต่เสน่ห์ของกิ่วแม่ปาน กลับน่าค้นหาเสมอ ในครั้งนี้เดินทางไปช่วงเดือนกุมภา   ช่วง การเดินป่ากิ่วแม่ปาน ส่วนมากเป็นการชมธรรมชาติพรรณไม้และสภาพ ป่า ความสวยงาม ความพอใจ จึงมีเสียงพูดคุย เสียงตะโกนกัน สนุกสนาน แต่สิ่งหนึ่งที่สำคัญของกิ่วแม่ปานคือ นกป่า การชมนก ต้องการความเงียบ นกก็ต้องการความเงียบ หากเป็นไปได้  กิ่วแม่ปาน ควรแบ่งเวลา ให้นักชมนก นักอนุรักษ์ได้ ชมนกอย่างเงียบ ๆ แบ่งกันระหว่างดูต้นไม้ กับดูนก แบ่งกันระหว่างมีเสียง...

ใบบัวบก หรือผักหนอก ในภาษาคำเมือง ประโยชน์มากมายแค่ไหน เราๆท่านๆทราบกันดี เพียงแต่ว่า เวลาที่เราจะนำมารับประทาน ต้องล้างให้สะอาดตามวิธีการล้างผัก   เวลาซื้อมา จะพบว่า ใบบัวบกจะค่อนข้างเปื้อนดิน มีใบเก่าๆแก่ๆเน่าๆแห้งๆ ปะปนมา แถมอาจมีเศษฟางข้าว เศษหญ้าติดมาด้วย ยิ่งเป็นกอใหญ่ ส่วนปมของราก จะเยอะมาก ถ้าเป็นต้นเล็ก หรือกอไม่ใหญ่จะล้างง่ายกว่า แต่ ควรจะแยกเป็นกอๆ ล้างเป็นต้นๆ ถ้าล้างรวมหมู่อย่างนี้ ก็อาจมีเศษปนเปื้อนอยู่ ลักษณะของต้นบัวบกจะมีรากหรือไหล เชื่อมกัน ดังนั้นเวลากองๆรวมกัน ก็อาจทำให้การล้าง ยุ่งยากนิดหนึ่ง เพราะบัวบกเป็นพื้นติดติน...

ช่วงนี้ เคพกูสเบอรี่ (cape gooseberry)  โครงการหลวง กำลังออกมาให้เราได้กินอร่อยๆ หรือท่านใดที่เดินทางไปเที่ยวดอยอินทนนท์ ระหว่างทางจะมีวางขาย เป็น cape ห่อหุ้มไว้ แกะออกมา เห็นผลสีส้ม สีเหลือง หรืออาจสีเหลืองแกมเขียว ถ้าเก็บมาใหม่ๆ ส่วนเปลือกหุ้ม ถ้าเก็บไว้หลายวันจะมีสีน้ำตาล แต่ถ้าไปพบเจอเปลือกออกสีเขียวน้ำตาลแสดงว่า เก็บมาใหม่ๆเช่นกัน เปลือกหุ้ม จะมีปะปนกัน  บางลูกเปลือกหุ้มจะผลิแตก เปิดเห็นผล บางลูกเปลือกหุ้มสนิท เก็บไว้ได้นานหลายวัน ถ้าเป็นไปได้ควรเก็บไว้ในตู้เย็น เมื่อแกะเปลือกออก ส่วนมากก็ได้ผลที่สมบูรณ์พร้อมรับประทาน แต่ก็มีบ้างเหมือนกันที่แกะออกมาแล้ว ผลเน่าเสีย   การล้างทั้งเปลือก ก็ควรคลี่เปลือก โดยไม่เด็ดจากขั้ว...

ผักกับลาบถือเป็นจุดเด่่นของการกินลาบภาคเหนือ ด้วยความหลากหลาย ทั้งชนิด รสผัก ฤดูกาล ก่อนที่จะลาบต้องคิดถึงผักกับลาบไปพร้อมกัน บางทีเห็นผักกับลาบก่อนที่คิดถึงลาบ เพราะผักกับลาบหลายชนิด นำไปกินคู่กับอย่างอื่นไม่อร่อย ไม่กลมกล่อม ไม่สามารถกินได้เดี่ยวๆ ต้องกินกับลาบเท่านั้น ปัจจุบันการกินลาบเปลี่ยนไปมาก โดยเฉพาะผักกับลาบตามสมัยแค่ไม่กี่อย่าง เช่น  กะหล่ำปลี ถั่วฝักยาว ผักกาดขาว มะเขือ ซึ่งต่างกับผักลาบดั้งเดิมที่เป็นพืชพื้นเมือง ลาบดิบ เป็นปัญหาสาธารณสุข ซึ่งในสมัยก่อนการกินลาบต้องพิถีพิถันในการเลือกเนื้อสัตว์ที่นำจะนำมาลาบ  ดังนั้น ความแตกต่างกับสมัยนี้ก็เริ่มจากเนื้อเลยทีเดียว และที่สำคัญผักกับลาบดั้งเดิม ทำหน้าที่เป็นสมุนไพร...

เพียงมีพื้นที่สักนิดหนึ่งให้ ก็พอให้ต้นหม่อนอยู่เป็นอาหารได้สักต้นหนึ่ง ต้นหม่อนปลูกง่ายมากๆ   เพียงตัดกิ่งมาชำ รดน้ำสักพัก พอติดรากก็เอามาปลูกได้   ดูแลไม่ยาก ค่อนข้างทนแล้ง ให้น้ำบ้างก็พออยู่ได้สบาย การตัดแต่งกิ่ง อันนี้ สำคัญนิดหนึ่งว่า เราจะให้เป็นใหญ่หรือเล็ก ถ้าเราแต่งกิ่งบ่อย ต้นจะแตกพุ่ม ได้ขนาดตามที่เราต้องการ ถ้าต้นใหญ่มาก ลูกดก กินไม่ทันก็แบ่งให้คนอื่นๆ ได้อร่อยต่อ การตัดแต่งกิ่งจำเป็นต้องทำ เพราะไม่งั้น ต้นจะสูง เก็บผลมากินไม่สะดวก  และการตัดแต่งกิ่ง จะทำใ้ห้มีผลออกเกือบตลอดทั้งปี กิ่งแก่ กิ่งเ่ก่าตัดทิ้ง...

          บะฟักแก้ว บะน้ำแก้ว  คือคำเรียก “ฟักทอง” ของคนเมืองเหนือ หนึ่งในพืชประเภทผักและประเภทแป้ง ที่สามารถนำมาทำเป็นอาหารคาว อาหารหวาน อาหารว่าง อาหารแปรรูป ช่วยชูรส และตกแต่งอาหาร           เมนูจากฟักทอง มีทั้งเมนูพื้นเมืองของแต่ละท้องถิ่น และการนำมาเป็นเมนูใหม่ๆ ช่วยแต่งสี แต่งหน้าตาอาหารไปด้วย ที่สำคัญคือฟักทอง มีคุณค่าโภชนาการสูง...

ช่วงนี้ เกาลัดไทย สุกแก่ เอามาต้มกินได้ แต่ก็มีบางส่วนที่ยังเขียวๆ พวงใหญ่มาก บางพวงก็เล็ก   สุกแล้ว เก็บได้สะดวก เพราะลักษณะต้้นเกาลัดไทย จะมีกิ่งก้านเยอะ   กิ่งใบจะแตกกิ่งออกมาเรื่อยๆ ควรตัดทิ้งบ้าง ให้ต้นโปร่ง จะออกช่อดอกได้ดีกว่า ต้นทึบๆ บางลูกอาจฝ่อแบบนี้ จะสังเกตว่า บางลูกเหมือนมีแมลงรุกราน นี่คือผลเสีย จะมีแมลงอะไรไม่รู้ชอบกินแบบนี้ แต่ก็มีส่วนน้อย ถ้าปล่อยให้แก่มากๆ จะมีผลที่แห้ง เสียมากขึ้น ถ้ามีเวลา หน้าฝนก็ตอนกิ่ง เอาไว้แบ่งปันกัน ©สุภฎารัตน์                                                                      

มื้ออาหารแรกของลูกเมื่อเกิดมาในโลกนี้ ไม่มีอะไรยิ่งใหญ่ไปกว่าการได้รับอาหารสุดวิเศษจากอกแม่ น้ำนมแม่เป็นของขวัญของธรรมชาติ ที่เป็นทั้งอาหาร เป็นสายใยของความรัก เป็นภูมิคุ้มกันให้ทั้งลูกและแม่  ความเป็นแม่ลูกจะก่อร่างสร้างให้เกิดพลังอย่างที่สุดในช่วงการเลี้ยงลูกด้วยน้ำนมแม่ วิถีของแม่ลูก เป็นไปตามธรรมชาติสร้างให้ แม้จะมีอุปสรรคอยู่บ้างในชีวิตหน้าที่การงานปัจจุบัน แต่หากมีความตั้งใจก็สามารถที่จะจัดการได้ เพียงแต่ ต้องมีความพยายามเรียนรู้ โดยเฉพาะแม่มือใหม่ที่อายุยังน้อย อย่าใจร้อนให้ลูกกินนมวัว จงยึดหลักว่า คนเรานั้น เกิดจากแม่ ต้องกินนมแม่ ไม่ใช่นมวัว เมื่อแรกลูกคลอด การพัฒนาการได้เริ่มต้นทุกวินาที ดังนั้นการรับอาหาร จึงต้องปรับโดยอัตโนมัติให้เหมาะสม ไม่มีอะไรในโลกที่จะปรับอัตโนมัติได้เท่าน้ำนมแม่  คุณค่าของนมแม่...

ต่างถิ่นต่างที่ ต่างภาษา จึงอาจเรียกต่างกัน แต่โด่งดังมากในนามของสมุนไพรแ้ก้ปวดเมื่อย "ปูเลย"คือคำเมืองที่นิยมเรียก แต่ในภาษาอื่นๆของพี่น้องบ้านเราก็อาจเรียกต่างกันออกไปอีก  ในภาษาไทยกลาง เราเรียก "ไพล"  จำได้ว่า ตอนเป็นเด็ก สมัยนั้น ปูเลยเป็นหนึ่งในสมุนไพรที่รู้จัก คุ้นเคย และช่วยไปขุดไปหาเสมอ เมื่อถึงยุคของยาจู้่หรือยาประคบได้ฟื้นฟู ต่อเป็นงานวิจัย ชื่อเสียงของปูเลย ยิ่งโ่ด่งดัง สัดส่วนของไพล นำเป็นอันดับแรกของลูกประคบ   หน้าฝนนี้ กำลังชูใบ ต้นสูงทีเดียว ถ้าเดินไปใกล้จะได้กลิ่นหอมมาก (สำหรับคนชอบกลิ่นปูเลย) กำลังถ่ายรูปอยู่ดีดี เพื่อนบ้านก็บอกว่า ลองเอาใบอ่อนมาใส่ยำหน่อไม้แทนใบขิงดูนะ "ลำขนาด" หอมกว่าใบขิง เขาแนะนำอย่างนี้...

ยำหนัง เมนูหนึ่งของอาหารพื้นเมืองเหนือ การปรุงขึ้นอยู่กับสูตร ว่าชอบแบบไหน แถวแม่สายสมัยก่อน มีการขายหนังมาทำยำหนังกันทั่วไป แต่เดี๋ยวนี้หายากแล้ว แต่ก็ไม่ยากเกินไปเมื่อเมนูยำหนัง เป็นเมนูหลักของร้านอาหารพื้นเมืองหลายแห่ง เพียงแต่การทำกินในครัวเรือน ไม่ค่อยมีการทำ เพราะหนังก็หาซื้อยาก คนทำยำหนังในครอบครัวก็ไม่ได้สืบทอดกัน ตั้งแต่วิธีเลือกหนัง การปรุงแบบเครื่องแกง หรือการปรุงแบบง่ายๆ ใส่น้ำปลา เกลือ  กระเทียมเจียว หอมเจียว ผักชีใบหอม พริก ความยากอยู่ที่การต้มเคี่ยวหนังให้พอดีพอเหมาะ ซื้อจากตลาดประตูเชียงใหม่ มีอร่อยหลายเจ้า ตลาดประตูเชียงใหม่ มีอาหารพื้นเมืองปรุงสุกให้เราได้ซื้อหาตอนเช้าๆหลายเจ้า มีการสืบทอดต่อๆกันมาถึงรุ่นลูกหลาน น่าสนใจมาก มาแว่เวียงเหนือ ลองแวะกินยำหนังนะคะ ว่าจะชอบหรือเปล่า ©สุภฎารัตน์

กานพลู สมุนไพรในแถบเอเชีย บ้านเราจะขายในร้านสมุนไพร แต่ที่เนปาลเห็นวางขายในตลาดทั่วไป เป็นเครื่องเทศด้วย ใครที่เคยทำฟัน อาจได้กลิ่นของ clove oil หรือน้ำมันกานพลูที่หมอฟันใช้บรรเทาอาการปวด กานพลูใช้ประโยชน์ได้มากมาย เช่น ช่วยบรรเทาอาการปวดฟัน ดับกลิ่นปาก ขับลม สารพัดสรรพคุณ  กลั่นออกได้จะได้น้ำมันกานพลูที่มีคุณสมบัติเทียบกับน้ำหนักของน้ำ จะหนักกว่า้น้ำ  คนเมืองเหนือเรียกว่า "จั๋นจี๋" ©สุภฎารัตน์